** သားဥအိမ္တြင္ ေရအိတ္ျဖစ္ျခင္း **
==================
==================
အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ သားအိမ္တစ္ဖက္တစ္ခ်က္စီမွာ သားဥအိမ္ႏွစ္လံုးရွိပါတယ္။ မ်ိဳးဆက္ပြားႏိုင္တဲ့ အရြယ္ေရာက္လာတဲ့အခါ သားဥအိမ္က မမ်ိဳးဥထုတ္ေပးၿပီးေတာ့ ရင့္မွည့္လာတဲ့မမ်ိဳးဥေတြက လစဥ္ဓမၼတာလာတဲ့အခါမွာ ေႂကြက်သြားပါတယ္။
သားဥအိမ္အတြင္းမွာ (သို႔) သားဥအိမ္နံရံမွာ အရည္အိတ္ေလးျဖစ္လာတာကို သားဥအိမ္ မွာေရအိတ္ျဖစ္တယ္လို႔ေခၚပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးအမ်ားစုမွာ ေရအိတ္ေတြရွိတတ္ပါတယ္။ ေရအိတ္ အမ်ားစုက ေရာဂါလကၡဏာမျပသလို အႏၲရာယ္လည္းမရွိပါဘူး။ ဒါ့အျပင္ ကုသမႈခံယူစရာမလိုဘဲ လအနည္းငယ္အတြင္းမွာ သူ႔အလိုလိုေပ်ာက္ကင္းသြားတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တစ္ခါတေလမွာ ေရအိတ္ေပါက္ထြက္သြားရင္ ျပင္းထန္တဲ့ေရာဂါလကၡဏာေတြျပတတ္ပါတယ္။ ကာကြယ္ႏိုင္မယ့္အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းကေတာ့ အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ေရာဂါလကၡဏာေတြကို သိထားၿပီး ပံုမွန္စစ္ေဆးမႈေတြလုပ္ေနဖို႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
အမ်ားစုက ေရာဂါလကၡဏာမျပဘဲ သူ႔အလိုလိုျပန္ေပ်ာက္သြားတတ္ပါတယ္။ ေရအိတ္ႀကီး ရင္ေတာ့ ေအာက္ပါေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပတတ္ပါတယ္။
– ဗိုက္ေအာက္ပုိင္းေအာင့္ျခင္း၊ ေနာက္ေက်ာနဲ႔ ေပါင္ေတြပါ နာတတ္ပါတယ္။
– ရာသီမလာမီ (သို႔) ရာသီၿပီးခါနီး အခ်ိန္မ်ားတြင္ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း
– လိင္ဆက္ဆံစဥ္ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း
– ပ်ိဳ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ရင္သားမ်ားနာက်င္ျခင္း (ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ၾကံဳေတြ႕ရတတ္ေသာ လကၡဏာမ်ားကဲ့သို႔)
– ရင္ျပည့္ရင္ကယ္ျဖစ္ျခင္း
– ေရအိတ္ကဆီးအိမ္ကိုဖိမိျခင္းေၾကာင့္ ဆီးမၾကာခဏသြားခ်င္ျခင္း၊ ဆီးက်န္သလိုခံစားရျခင္း
ေရအိတ္ျဖစ္ေစေသာအေၾကာင္းအရင္းမ်ား
အမ်ားစုက ရာသီစက္ဝန္းရဲ႕ပံုမွန္ျဖစ္စဥ္အရ ေရအိတ္ျဖစ္လာေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါေတြကိုေတာ့ Functional cyst လို႔ေခၚပါတယ္။
Functional Cyst
Functional Cyst ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။
1. Follicular cyst
ရာသီစက္ဝန္းရဲ႕အလယ္ေလာက္မွာ follicle ေပါက္ကြဲၿပီး အထဲက မမ်ိဳးဥထြက္လာပါတယ္။ မမ်ိဳးဥက သားဥႁပြန္တစ္ေလွ်ာက္ဆင္းသြားၿပီး သုတ္ပိုးနဲ႔ေတြ႕ကာ သေႏၶေအာင္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလမွာ ျပႆနာတစ္စံုတစ္ခုေၾကာင့္ပံုမွန္အတိုင္း follicle မေပါက္ကြဲဘဲ ဆက္ႀကီးထြားလာၿပီး ေရအိတ္ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။
2. Corpus luteum cyst
Follicle ထဲက မမ်ိဳးဥထြက္လာၿပီးခ်ိန္မွာ သေႏၶတည္ဖို႔အတြက္လိုအပ္တဲ့ အီစ႐ိုဂ်င္နဲ႔ ပ႐ိုဂ်က္စတုန္း ေဟာ္မုန္းေတြ အမ်ားႀကီးထုတ္ေပးပါတယ္။ ဒါကို corpus luteum လို႔ေခၚပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလမွာ မမ်ိဳးဥထြက္သြားတဲ့အေပါက္က ပိတ္သြားၿပီးေတာ့ follicle ထဲမွာ အရည္ေတြပိတ္ၿပီး ေရအိတ္အေနနဲ႔ႀကီးထြားလာပါတယ္။
Functional cyst ေတြက နာက်င္ျခင္းမရွိ၊ အႏၲရာယ္မေပးဘဲ ရာသီစက္ဝန္း 2 ခါ 3 ခါေလာက္အတြင္း သူ႔အလိုလိုျပန္ေပ်ာက္ သြားတတ္ပါတယ္။
အျခားအိတ္မ်ား
Dermoid cyst – ဆံပင္၊ အေရျပား၊ သြား စတဲ့တစ္သွ်ဴးအပိုင္းအစေလးေတြပါဝင္ပါတယ္။ ကင္ဆာျဖစ္ခဲပါတယ္။
Cystadenomas – သားဥအိမ္တစ္သွ်ဴးေတြကေနျဖစ္လာၿပီးေတာ့ အရည္က်ဲက်ဲ (သို႔) အခၽြဲရည္ေတြပါဝင္ပါတယ္။
Endometriomas – သားအိမ္ဆဲလ္ေတြျပင္ပကို ပ်ံ႕ႏွံ႔ႀကီးထြားလာျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ အိတ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။
Dermoid cyst နဲ႔ Cystadenomas ေတြက ႀကီးထြားလာတတ္ၿပီး သားဥအိမ္ကုိ သူ႔ရဲ႕မူလေနရာကေန တြန္းထုတ္လိုက္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအခါ သားဥအိမ္လိမ္သြားႏိုင္ၿပီး ဗိုက္ေအာင့္ေစႏိုင္ပါတယ္။
ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးမ်ား
အမ်ိဳးသမီးအခ်ိဳ႕မွာ ေရာဂါလကၡဏာျပသျခင္းမရွိဘဲ စမ္းသပ္စစ္ေဆးၾကည့္မွသာ ေရအိတ္ ကိုေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။ ေသြးဆံုးၿပီးခ်ိန္မွ ဗိုက္မွာအလံုးေတြ႔ရင္ေတာ့ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေခ်မ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပံုမွန္စစ္ေဆးမႈခံယူဖို႔အေရးႀကီးပါတယ္။
အျဖစ္နည္းေသာ ဆိုးက်ိဳးမ်ား
1. သားဥအိမ္လိမ္သြားျခင္း – ေရအိတ္က အရမ္းႀကီးလာတဲ့အခါမွာ သားဥအိမ္က မူလေနရာကေနေရြ႕သြားၿပီးေတာ့ လိမ္သြားႏိုင္ပါတယ္။
2. ေပါက္ထြက္ျခင္း – ေပါက္ထြက္သြားရင္ ျပင္းထန္စြာဗိုက္ေအာင့္ျခင္း၊ ေသြးယိုစီးျခင္းေတြျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
စမ္းသပ္စစ္ေဆးျခင္း
ဆရာဝန္က စမ္းသပ္ၾကည့္တဲ့အခါမွာ ေရအိတ္ရွိတယ္လို႔သံသယရွိရင္ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြကို စမ္းစစ္ၿပီး ေရာဂါေဖာ္ထုတ္ပါလိမ့္မယ္။
အရြယ္အစား – ဘယ္ေလာက္ႀကီးလဲ
ပါဝင္မႈ – အရည္၊ အစိုင္အခဲ၊ အေရာ? အရည္ေတြပဲပါရင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေခ်နည္းပါတယ္။ အစိုင္အခဲ (သို႔) အေရာဆိုရင္ေတာ့ ကင္ဆာဟုတ္မဟုတ္ထပ္ၿပီး စစ္ေဆးမႈေတြျပဳလုပ္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။
ကိုယ္ဝန္ရွိ/မရွိစစ္ေဆးျခင္း – ကိုယ္ဝန္ရွိ/မရွိဆီးစစ္ၾကည့္လို႔ ကိုယ္ဝန္ရွိတယ္လို႔ထြက္ရင္ Corpus luteum cyst ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
Pelvic ultrasound – မိန္းမကိုယ္ကို အာထရာေဆာင္း႐ိုက္ၾကည့္ၿပီး သားအိမ္၊ သားဥအိမ္ေတြကိုၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရအိတ္ရွိ/မရွိ၊ ေရအိတ္ရွိပါက ေနရာ၊ ပါဝင္မႈေတြကို ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။
Laparoscopy – ဝမ္းဗိုက္တြင္ အေပါက္ေသးေသးေလးေဖာက္ၿပီး မွန္ေျပာင္းထည့္ကာ သားဥအိမ္ေတြကိုၾကည့္ႏို္င္သလို ေရအိတ္ကိုလည္း ထုတ္ႏိုင္ပါတယ္။
CA 125 blood test – ေသြးတြင္းရွိ ကင္ဆာကိုၫႊန္ျပတဲ့ဓာတ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ CA 125 ပမာဏကို တိုင္းတာႏိ္ုင္ပါတယ္။ ကင္ဆာေရာဂါမ်ားတြင္ CA 125 ပမာဏျမင့္တက္ေလ့ရွိေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕ေသာေရာဂါမ်ားတြင္ ကင္ဆာမဟုတ္ေသာ္လည္း CA125 မ်ားေနတတ္ပါတယ္။
ကုထံုးမ်ား
လူနာရဲ႕ အသက္၊ ေရအိတ္အရြယ္အစား၊ ေရာဂါလကၡဏာေတြအေပၚမူတည္ၿပီး ကုထံုးအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။
ေစာင့္ၾကည့္ျခင္း – အမ်ားအားျဖင့္ ေရအိတ္သူ႔အလိုလိုေပ်ာက္သြားမႈရွိမရွိ လအနည္းငယ္ေစာင့္ၾကည့္ၿပီးမွ ျပန္လည္စစ္ေဆးႏိုင္ပါတယ္။ ဘယ္အသက္အရြယ္မဆို ေရာဂါလကၡဏာလည္းမျပ အာထရာေဆာင္း(Ultrasound)မွာလည္း ေရအိတ္ေသးေသးပဲဆိုရင္ ေစာင့္ၾကည့္ဖို႔ၫႊန္ၾကားပါလိမ့္မယ္။
သေႏၶတားေဆးမ်ား – ေနာက္ထပ္ ရာသီလာတဲ့အခါမွာ ေရအိတ္ေတြထပ္မျဖစ္ေအာင္ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ သေႏၶတားေဆးေသာက္ဖို႔ၫႊန္ၾကားပါလိမ့္မယ္။ သေႏၶတားေဆးေတြက သားဥအိမ္ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေခ်ကိုလည္း ေလ်ာ့က်ေစပါတယ္။
ခြဲစိတ္မႈ – ေရအိတ္အရြယ္အစားႀကီးၿပီး functional cyst မဟုတ္ဘဲ အရြယ္ကဆက္ၿပီးႀကီးေနမယ္ (သို႔) ရာသီ 2-3 ခါေလာက္လာၿပီးတဲ့အထိ ဆက္ရွိေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ခြဲစိတ္ၿပီးထုတ္ပစ္ဖို႔ၫႊန္ၾကားပါလိမ့္မယ္။
ကာကြယ္ျခင္း
ကာကြယ္ႏိုင္မယ့္နည္းလမ္း တိတိက်က်မရွိေပမယ့္ ပံုမွန္စစ္ေဆးျခင္းျဖင့္ ေရာဂါ ကိုေစာေစာသိႏိုင္ပါတယ္။ မိမိရဲ႕ ဓမၼတာလာခ်ိန္ အေျပာင္းအလဲေတြကို သတိထားၾကည့္ပါ။ ရာသီလာခ်ိန္တြင္ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထမရွိေသာ လကၡဏာမ်ားခံစားရၿပီး လအတန္ၾကာခံစားရျခင္းေတြကို သတိထားမိရင္ ဆရာဝန္နဲ႔တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးပါ။
Dr. Mya Myo Myo Swe
===========
DrMyanmar
