ေအာက္ဆီဂ်င္
ေဒါက္တာရွင္းသန္႔ျဖဴ
————————–
ကြ်န္မတို႔ဟာ အခ်ိန္နဲ႔အမွ် အသက္႐ွဴေနရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တစ္ေန႔တာလုပ္ငန္း တာဝန္ေတြၾကားမွာ အလုပ္မ်ားေနတဲ့ ကြ်န္မတို႔ဟာ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ အသက္႐ွဴေနတယ္ ဆိုတာေတာင္ သတိထားမိတဲ့အခ်ိန္ေတြက နည္းလာပါတယ္။ ကိုယ့္ပတ္ဝန္းက်င္မွာ အျမဲ ရွိေနတဲ့ေလကို သတိေတာင္ မျပဳမိေအာင္ ျဖစ္ေနၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္အျမဲ႐ွဴ႐ိႈက္ေနရ တဲ့ ေလထု၊ ကိုယ့္ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ က်န္းမာေရးကို ေကာင္းက်ိဳးေပးေနတဲ့ေလထုကို အတတ္ႏိုင္ဆံုး သန္႔စင္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းဖို႔ တာဝန္ရွိသလို တန္ဖိုးထားဖို႔လည္း လိုအပ္လွပါတယ္။
ကြ်န္မတို႔ ႐ွဴ႐ိႈက္လိုက္တဲ့ ေလထဲမွာ အမ်ားဆံုးပါဝင္တဲ့ ဓာတ္ကေတာ့ ေအာက္ဆီဂ်င္ (oxygen)ပါပဲ။ ေအာက္ဆီဂ်င္ဟာ ကြ်န္မတို႔ဘဝရဲ႕ အေရးႀကီးတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား မွာ အဓိကေနရာကေန ပါဝင္ပါတယ္။ ေအာက္ဆီဂ်င္ဟာ အသက္ရွင္သန္ေနထိုင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ လိုအပ္တဲ့စြမ္းအားေတြကို ထုတ္ေပးျခင္းျဖင့္ အသက္႐ွဴျခင္းနဲ႔ ဇီဝ႐ုပ္ျဖစ္ပ်က္ျခင္းျဖစ္စဥ္ေတြ အတြက္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့အရာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေအာက္ဆီဂ်င္ဟာ ကမၻာႀကီးရဲ႕မ်က္ႏွာျပင္မွာ အမ်ားဆံုးစုေဝးေနပါတယ္။ တျခားျဒပ္ေတြနဲ႔ေပါင္းေနတဲ့ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို သတၲဳ႐ိုင္းေတြ၊ ကမၻာေျမႀကီး၊ ေက်ာက္တံုးေတြနဲ႔ ေက်ာက္မ်က္ရတနာေတြအျပင္ သက္ရွိအဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွာပါ ေတြ႕ရွိႏိုင္ပါတယ္။
ေက်ာ႐ိုးရွိသတၲဝါေတြထဲမွာမွ အထူးသျဖင့္ လူသားေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕ဇီဝ႐ုပ္ျဖစ္စဥ္ေတြကို ထိန္းသိမ္းထား ႏိုင္ဖို႔၊ ဘဝရွင္သန္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို လိုအပ္လွပါတယ္။ ေလကို ႐ွဴသြင္းလိုက္တဲ့အခါမွာ ေလထဲမွာပါလာတဲ့ေအာက္ဆီဂ်င္ဟာ အဆုတ္ထဲကို ေရာက္သြားၿပီး အဆုတ္ေသြးေၾကာေတြထဲမွာရွိတဲ့ Haemoglobin ေတြက ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ဆက္လက္သယ္ေဆာင္သြားေပးၿပီး ခႏၶာကိုယ္တစ္ခုလံုးကို ေရာက္ေစပါ တယ္။ အဲဒီလိုပဲ ေသြးထဲက မေကာင္းတဲ့ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ဓာတ္ကိုေတာ့ ေသြးျပန္ေၾကာေတြက အဆုတ္ဆီကို ျပန္ပို႔ေပးၿပီး အသက္႐ွဴထုတ္ေပးျခင္းျဖင့္ ေလထုထဲကို လႊတ္ထုတ္ေပးပါတယ္။ ကြ်န္မတို႔ ႐ွဴထုတ္လိုက္တဲ့ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ (carbondioxide)ကို သစ္ပင္ေတြက စုပ္ယူၿပီး ေလထုထဲကို ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ျပန္ထုတ္ေပးပါတယ္။
ေအာက္ဆီဂ်င္၏ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား
ကြ်န္မတို႔ဟာ အစားမစားဘဲ တစ္လေလာက္ထိ ေနလို႔ရပါတယ္။ ေရမေသာက္ဘဲ ရက္အနည္းငယ္ေနလို႔ ရပါတယ္။ ေအာက္ဆီဂ်င္မရွိဘဲေတာ့ ၄-၅ မိနစ္ထက္ ပိုမေနႏိုင္ၾကပါဘူး။
ေအာက္ဆီဂ်င္ဟာ ကြ်န္မတို႔ စားသံုးလိုက္တဲ့ ကစီဓာတ္ (carbohydrate)၊ အဆီဓာတ္(fat)နဲ႔ အသား ဓာတ္(protein)ေတြကို ေလာင္ကြ်မ္း ေစၿပီး စြမ္းအင္နဲ႔ အပူအျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ေစတဲ့ျဖစ္စဥ္မွာ အကူအညီေပးပါ တယ္။ ကြ်န္မတို႔ရဲ႕ အဆုတ္၊ ႏွလံုးႏွင့္ ေသြးေၾကာအဖြဲ႕အစည္းႀကီးကေနၿပီး ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕တစ္သွ်ဴး ေတြဆီကို ပို႔ေပးပါတယ္။ ေအာက္ဆီ ဂ်င္ပမာဏသာ ေလ်ာ့နည္းသြားမယ္ ဆိုရင္ စြမ္းအင္ထုတ္လုပ္မႈလည္း ေလ်ာ့နည္းသြားဖြယ္ရာ ရွိပါတယ္။
အားကစား
အားကစားသမားေတြ အတြက္ ေလ့က်င့္ခန္းမလုပ္ ခင္နဲ႔ လုပ္ၿပီးတဲ့အခ်ိန္မွာ ေအာက္ဆီဂ်င္ ေကာင္းစြာ ရွိေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္းဟာ သူတို႔ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို တာရွည္ခံေစၿပီး စြမ္းအင္ ျပည့္ဝဖို႔ ယူရမယ့္အခ်ိန္ကို ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္။ ေအာက္ဆီဂ်င္ဟာ ခႏၶာကိုယ္ အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ဗီတာမင္ နဲ႔ သတၲဳဓာတ္ေတြ၊ အသား ဓာတ္ေတြကို စုပ္ယူရာမွာ လည္း အကူအညီေပးတဲ့ အျပင္ အဆီဓာတ္ကို ေလာင္ ကြ်မ္းေစၿပီး စြမ္းအင္ထုတ္ လုပ္ေပးတဲ့အတြက္ အၿပိဳင္ အဆိုင္နဲ႔ အားအင္အျပည့္ သံုးၿပီး ကစားရတဲ့အားကစား သမားေတြအတြက္ ထိေရာက္ တဲ့ စြမ္းအားကို ျဖစ္ေစပါ တယ္။
အလုပ္
ဦးေႏွာက္ကိုသံုးၿပီး အလုပ္လုပ္ေနတဲ့သူေတြအေနနဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ဟာ သူတို႔ကို ထိေရာက္တဲ့စြမ္းအင္ေတြ ေပးႏိုင္တယ္။ ေတြးေခၚႏိုင္စြမ္းေတြကို ျမင့္မားေစတယ္၊ မွတ္Óဏ္ကို ေကာင္းေစတယ္၊ တံု႔ျပန္မႈေတြကို တိုးတက္ ေစတယ္ဆိုတာ သတိျပဳရမွာ ျဖစ္သလို စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ေခါင္းကိုက္ျခင္း ကိုလည္း ဖယ္ရွားေပးႏိုင္တယ္ဆိုတာ သိသင့္ပါတယ္။ ကာယနဲ႔ လုပ္ကိုင္ ေနတဲ့သူေတြအတြက္လည္း ထိုနည္းတူပါပဲ။
က်န္းမာေရးနဲ့ အလွအပ
ေအာက္ဆီဂ်င္ဟာ ခႏၶာကိုယ္ထဲက အဆိပ္အေတာက္ေတြနဲ႔ ဓာတ္တိုး ပစၥည္းေတြကို ဖယ္ရွားရာမွာ ကူညီေပးျခင္းျဖင့္ ကင္ဆာေရာဂါနဲ႔ တျခားေရာဂါ မ်ားကို ဖယ္ရွားရာမွာ ကူညီေပးပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေလမရွိမွ အသက္ရွင္ႏိုင္ မယ့္ ဗက္တီးရီးယားပိုးေတြကို ဖ်က္ဆီးေပးျခင္းျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ကိုယ္ခံအား စနစ္ကို ျမႇင့္တင္ေပးပါတယ္။
ေအာက္ဆီဂ်င္နဲ့ အေရျပား
ေအာက္ဆီဂ်င္ဟာ က်န္းမာတဲ့အသားအေရ ျဖစ္ေအာင္ ဆဲလ္ထဲထိ ဝင္ေရာက္ၿပီး ျပဳျပင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ အိုမင္းရင့္ေရာ္ျခင္းကို ဟန္႔တားေပး ပါတယ္။ အေရျပားဟာ လူ႔ခႏၶာကိုယ္မွာ အႀကီးမားအက်ယ္ျပန္႔ဆံုးအဂၤါ ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔မွာ အလႊာႏွစ္လႊာျဖစ္တဲ့ အေပၚယံအေရျပားလႊာနဲ႔ အတြင္းပိုင္း အေရျပားလႊာေတြ ပါဝင္ၿပီး သူတို႔ကို အဆီလႊာက ပံ့ပိုးေထာက္ကူေပးထား ပါတယ္။
အေပၚယံအေရျပားလႊာ(epidermis)မွာဆိုရင္ ဆဲလ္အေသအပ်က္အစီး ေတြ ပါဝင္ၿပီး သူတို႔ဟာ အဆက္မျပတ္ ကြာက်ေနပါတယ္။ ဒါကို မ်က္စိနဲ႔ မျမင္ႏိုင္ပါဘူး။ အဲဒီေအာက္အလႊာမွာေတာ့ အထဲမွာ အစက္အမႈန္ပါတဲ့ ဆဲလ္ (granular cells)ေတြဟာ ပ႐ိုတင္းနဲ႔ အမွ်င္ၾကမ္းပ႐ိုတင္းေတြကို ထုတ္လုပ္ ေပးၿပီး အေမြးအမွင္နဲ႔ လက္သည္းေျခသည္းေတြကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ အဲဒီ ေအာက္တစ္လႊာမွာေတာ့ ျပားေနတဲ့ေျခာက္ေထာင့္ပံုစံဆဲလ္ေတြ ပါဝင္ၿပီး ေနာက္ထပ္တစ္လႊာမွာေတာ့ ရွည္ေမ်ာေမ်ာပံုစံဆဲလ္ေလးေတြနဲ႔ မယ္လနင္ဓာတ္ (ေရာင္ျခယ္ပစၥည္း)ကို ထုတ္ေပးတဲ့ဆဲလ္ေတြ ပါဝင္ပါတယ္။
အတြင္းအေရျပားလႊာမွာေတာ့ အမွ်င္ပ႐ိုတင္း၊ တြယ္ဆက္တစ္သွ်ဴးနဲ႔ အေရျပားကို တင္းရင္းေစတဲ့ဓာတ္ေတြ ပါဝင္ၿပီး အဲဒီအထဲမွာ အာ႐ံုေၾကာမွ်င္ မ်ား၊ အာ႐ံုခံေနရာမ်ား၊ ဆံခ်ည္မွ်င္ေသြးေၾကာမ်ား၊ ျပန္ရည္ေၾကာမ်ား၊ ေခြ်းဂလင္းမ်ား၊ ေမြးညင္းအိတ္မ်ားလည္း အတူတကြ ရွိေနၾကပါတယ္။ အဆီဂလင္းကေတာ့ အေရျပားနဲ႔ ေမြးညင္းေတြကို စိုျပည္ေခ်ာမြတ္ေစပါတယ္။
အဲဒီေတာ့ ကြ်န္မတို႔ရဲ႕ အေရျပားအလႊာတိုင္းမွာရွိတဲ့ ဆဲလ္ေတြဟာ အသက္ရွင္ဖို႔၊ ပြားႏိုင္ဖို႔၊ ျပန္လည္ျပဳျပင္တည္ေဆာက္မႈေတြ လုပ္ႏိုင္ဖို႔ ေအာက္ဆီ ဂ်င္ကို လိုအပ္လွပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေရျပားမွာရွိတဲ့ဆဲလ္ေတြကို ေအာက္ဆီ ဂ်င္ေကာင္းစြာရေအာင္ လုပ္ေပးၿပီး မေကာင္းတဲ့ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ဓာတ္ ေတြကို စြန္႔ထုတ္ေပးႏိုင္ေအာင္ ေလေကာင္းေလသန္႔႐ွဴ႐ိႈက္ရင္း၊ အသက္႐ွဴ ေလ့က်င့္ခန္း ျပဳလုပ္သင့္ပါတယ္။
ေလထုညစ္ညမ္းမႈမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ျခင္း
– အျမဲတမ္းက်ပ္ညပ္ေနတဲ့ လမ္းေတြေပၚမွာ အင္ဂ်င္မေကာင္းေတာ့တဲ့ စက္တပ္ယာဥ္ေတြ ကို ေလ်ာ့နည္းေအာင္ ျပဳလုပ္သင့္ပါတယ္။
– သင့္ရဲ႕ကား၊ ဆိုင္ကယ္ စတဲ့ ယာဥ္ေတြကို စက္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေကာင္းမြန္ေနေစရန္ ထိန္းသိမ္းပါ။ မီးခိုးတလူလူျဖစ္မေနပါေစနဲ႔။
– စြမ္းအင္ေတြကို ေခြ်တာစုေဆာင္းပါ။ သဘာဝ ဓာတ္ေငြ႕သံုးစြဲမႈကို အနည္းဆံုးျဖစ္ ေအာင္ ေလွ်ာ့ခ်ပါ။ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားသံုးစြဲမႈကိုပါ ေလွ်ာ့ခ်ပါ။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ေလေအးေပးစက္ ပန္ကာ သို႔မဟုတ္ ယပ္ေတာင္ကို အစားထိုး ပါ။
– ျပန္လည္ျပဳျပင္သံုးစြဲလို႔ရတဲ့ ပစၥည္းေတြကိုပဲ အသံုးျပဳပါ။
– ပလတ္စတစ္အိတ္ေတြကို သံုးစြဲဖို႔ ျငင္းပယ္ ပါ၊ ေလ်ာ့သံုးပါ။ ဒါဟာ ေလထုညစ္ညမ္းမႈ ကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္႐ံုမက၊ ကမၻာႀကီးပူေႏြးလာ မႈ(global warming)ကိုပါ ဟန္႔တားႏိုင္ပါ တယ္။
– ေဆးလိပ္မေသာက္ပါနဲ႔၊ အမိႈက္ေတြ မီးမ႐ိႈ႕ ပါနဲ႔။
– အေရာင္တင္ဆီအစား ေရေဆးကိုသာ ေရြးခ်ယ္ပါ။
– မသံုးမျဖစ္မွသာ ကိုယ္ပိုင္ကားကို သံုးစြဲပါ။
– လမ္းေလွ်ာက္ျခင္းအက်င့္ကို ျပဳလုပ္ပါ။
– သစ္ပင္စိုက္ၾကပါ။
ေလထုညစ္ညမ္းေစတဲ့အေၾကာင္းေတြကို နာမည္တပ္ရရင္ မကုန္ႏိုင္ေအာင္ မ်ားလွပါတယ္။ ကြ်န္မတို႔ဘက္က နည္းနည္းေလး အားစိုက္ၿပီး ကာကြယ္လိုက္တာနဲ႔ ေလထုညစ္ညမ္းျခင္းရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔ အကူအညီအမ်ားႀကီး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွလည္း သန္႔ရွင္းၿပီး က်န္းမာျခင္းနဲ႔ ျပည့္စံုတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္က ေလကို ႐ွဴ႐ိႈက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေန႔ေခတ္အခါမွာ သန္႔စင္တဲ့ေလထုကို ႐ွဴ႐ိႈက္ ရဖို႔ဆိုတာ ေတာ္ေတာ္ခဲယဥ္းပါတယ္။ ကားေတြ၊ စက္ေတြ၊ စက္႐ံုေတြကထြက္တဲ့ မီးခိုးေတြ၊ အမိႈက္ ေတြ မီး႐ိႈ႕ရာကထြက္တဲ့ အေငြ႕ေတြ၊ အမႈန္အမႊား ေတြ၊ ေဆးလိပ္ေငြ႕ေတြစတဲ့ အရာေတြဟာ ေလထု ကို ညစ္ညမ္းေစၿပီး ဒါေတြကို ႐ွဴမိရင္ေတာ့ ကြ်န္မ တို႔အေနနဲ႔ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္းေရာဂါ၊ အဆုတ္ ေရာဂါနဲ႔ တျခားေသာ ကင္ဆာေရာဂါမ်ားကို ခံစားရ ႏိုင္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ဒီေနရာကေန သတိေပးလိုတာက ေတာ့ ကြ်န္မတို႔နားမွာ သစၥာရွိရွိနဲ႔ ကြ်န္မတို႔ အသက္ ရွင္ဖို႔အတြက္ ရွိေနတဲ့ေလေတြကို တန္ဖိုးထားၿပီး တတ္ႏိုင္သေလာက္ သန္႔စင္တဲ့ ေအာက္ဆီဂ်င္ဓာတ္ ေတြ ရရွိေအာင္ မိမိပတ္ဝန္းက်င္ကို ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ၾကဖို႔ပါပဲ။
ေဒါက္တာရွင္းသန္႔ျဖဴ
