………. “စေတာ္ဘယ္ရီသီးႏွင့္ က်န္းမာေရး” ………
????????
?MWD: မဂၤလာပါဆရာ..ဒီတစ္ပတ္မွာေတာ့ ကြ်န္မတို႔ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြ ႏွစ္ၿခိဳက္စြာစားသံုးေလ့႐ွိတဲ့ သဘာဝ သစ္သီးေတြထဲက စေတာ္ဘယ္ရီသီးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာအက်ိဳးေက်းဇူးေတြကို ေဆြးေႏြးတင္ဆက္ခ်င္ပါတယ္ဆရာ..ပထမဆံုးအေနနဲ႔ စေတာ္ဘယ္ရီသီးကို ကြ်န္မတို႔လူသားေတြ ဘယ္တုန္းကတည္းက စတင္စားသံုးခဲ့ၾကသလဲဆိုတာ ဗဟုသုတအျဖစ္ေျပာျပေပးပါ..
Dr. KML: စေတာ္ဘယ္ရီသီးကို ႐ုကၡေဗဒအရေလ့လာတဲ့အခါမွာ မ်ိဳးစု (Genus) Fragaria မွာ ပါဝင္ၿပီး သူ႔အုပ္စုထဲမွာ မ်ိဳးစိတ္ (Species) ေပါင္းမ်ားစြာ ပါဝင္ပါတယ္..အသံုးအမ်ားဆံုးနဲ႔ အထင္႐ွားဆံုးကေတာ့ Ananassa ျဖစ္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ သူ႔ရဲ႕႐ုကၡေဗဒအမည္ကိုေျပာပါဆိုရင္ Fragaria ananassa လို႔ ေခၚပါတယ္..စေတာ္ဘယ္ရီပင္ဟာ ဥေရာပနဲ႔ ေျမထဲပင္လယ္ေဒသေတြမွာ ဟိုးယခင္ကတည္းက အေလ့က်ေပါက္တဲ့အပင္ျဖစ္ပါတယ္.. အေစာဆံုးအေထာက္အထားအေနနဲ႔ ေ႐ွးေဟာင္းေရာမအင္ပါယာ ႀကီးထြားစဥ္ကတည္းက ေဆးဖက္ဝင္အပင္အေနနဲ႔ စားသံုးခဲ့ၾကတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္..ေ႐ွးကလူေတြက စေတာ္ဘယ္ရီသီးကိုသာမက တစ္ပင္လံုးကို စိတ္ဓာတ္က်ေနသူေတြကိုကုသရာမွာ အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္.. ပထမဆံုးလူေတြစိုက္ပ်ိဳးစားသံုးခဲ့တာကေတာ့ ၁၇၁၂ ခုႏွစ္ ခ်ီလီႏိုင္ငံမွာျဖစ္ပါတယ္.. အဲ့ဒီတုန္းက ခ်ီလီဟာ ျပင္သစ္ကိုလိုနီျဖစ္ေတာ့ ၁၇၁၄ ခုႏွစ္မွာ ျပင္သစ္ကိုသယ္လာၿပီး ဥေရာပမွာ စတင္စိုက္ပ်ိဳးပါတယ္.. ၁၇၅၀ ေက်ာ္ ကာလမွာေတာ့ ျပင္သစ္မွာသာမက အဂၤလန္နဲ႔ တျခားဥေရာပႏိုင္ငံေတြကိုပါ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေရာက္႐ွိေနပါၿပီ.. ဒါေၾကာင့္ စေတာ္ဘယ္ရီကို ဥေရာပႏိုင္ငံေတြမွာ ၁၈ ရာစုအလယ္ေလာက္က စတင္စိုက္ပ်ိဳးခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္..အခုဆိုရင္ေတာ့ ဆရာတို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံအပါအဝင္ တစ္ကမၻာလံုး စိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္ေနၾကပါၿပီ..
?MWD: ဒီေန႔အခ်ိန္မွာ ကမၻာေပၚမွာ စေတာ္ဘယ္ရီကို ဘယ္ႏိုင္ငံေတြမွာ အမ်ားဆံုးစိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္တယ္ဆိုတာလည္း သိပါရေစ..
Dr. KML: FAO ရဲ႕ ၂၀၁၁ခုႏွစ္ ခန္႔မွန္းခ်က္အရ ကမၻာ့စေတာ္ဘယ္ရီထုတ္လုပ္မႈဟာ တန္ခ်ိန္ေပါင္း ၅ သန္းခန္႔ ႐ွိတယ္လို႔သိရပါတယ္..အဲ့ဒီအထဲမွာ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံက တန္ခ်ိန္ ၂.၁ သန္းနဲ႔ အမ်ားဆံုးျဖစ္ၿပီး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ၁.၃ သန္းနဲ႔ ဒုတိယလိုက္ပါတယ္.. သူတို႔ေနာက္ကမွ တူရကီ၊ စပိန္နဲ႔ အီဂ်စ္တို႔ လိုက္ပါတယ္..
?MWD: သဘာဝေဆးဖက္ဝင္ဓာတ္ပစၥည္းေတြအေနနဲ႔ေရာ ဘာေတြပါေနသလဲဆရာ..
Dr. KML: စေတာ္ဘယ္ရီသီးရဲ႕ အေရာင္အဆင္း အနံ႔အရသာကိုေပးတာဟာ သူ႔မွာပါဝင္ေနတဲ့ ဖေလဗိုႏြိဳက္ေတြေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္.. ဖေလဗိုႏြိဳက္အုပ္စုဝင္ေတြထဲမွာ ထင္႐ွားတာကေတာ့ အင္သိုဆိုင္ရာနင္ (Anthocyanins) ေတြ ျဖစ္ပါတယ္..ဒါ့အျပင္ ဖစ္ဆီတင္ (Fisetin) လို႔ေခၚတဲ့ ဖေလဗိုႏြိဳက္တစ္မ်ိဳးဟာလည္း သစ္သီးအားလံုးထဲမွာ အမ်ားဆံုးပါဝင္ေနေတာ ေတြ႕ရပါတယ္.. စေတာ္ဘယ္ရီသီး နီေနရျခင္းဟာ အင္သိုဆိုင္ရာနင္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္..
?MWD: စေတာ္ဘယ္ရီသီးကိုစားရင္ ရ႐ွိႏိုင္တဲ့ က်န္းမာေရးအက်ိဳးေက်းဇူးေတြကိုလည္း သိပါရေစ..
Dr. KML: စေတာ္ဘယ္ရီသီးကိုစားရင္ ရ႐ွိႏိုင္တဲ့ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြကေတာ့
(၁) ေသြးတြင္း႐ွိမေကာင္းေသာအဆီမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးျခင္း(Lowering LDL cholesterol) စေတာ္ဘယ္ရီသီးမွာ ကိုလက္စထေရာလံုးဝမပါဝင္ပါဘူး.. အျခားအဆီေတြလည္း မပါသေလာက္ျဖစ္ပါတယ္.. သူ႔မွာဗီတာမင္နဲ႔ ဖေလဗိုႏြိဳက္ေတြပါဝင္တာေၾကာင့္ ေသြးထဲ႐ွိ က်န္းမာေရးကိုထိခိုက္ေစတဲ့ LDL-cholesterol မ်ားကို ေလ်ာ့နည္းေစတဲ့အာနိသင္ ႐ွိပါတယ္..
(၂) ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါမွ ကာကြယ္ေပးျခင္း (Lowering coronary heart disease) ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းရတဲ့အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ LDL-cholesterol ႏွလံုးေသြးေၾကာ အတြင္းမွာ စုပံုလာတာေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္.. စေတာ္ဘယ္ရီသီးမွာ LDL-cholesterol ေတြကို ဖ်က္ဆီးႏိုင္စြမ္း႐ွိတာေၾကာင့္ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းတဲ့ျဖစ္စဥ္မွ ကာကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္..
(၃) ေသြးတိုးေရာဂါကို ကာကြယ္ေပးျခင္း (Preventing hypertension) ေသြးတိုးေရာဂါကိုကုသရာမွာ ပိုတက္စီယမ္ၾကြယ္ဝတဲ့ အစားအစာမ်ားကို စားခိုင္းေလ့ ႐ွိပါတယ္.. စေတာ္ဘယ္ရီသီး ၁၀ဝ ဂရမ္မွာ ပိုတက္စီယမ္ ၁၅၃ မီလီဂရမ္ပါဝင္ၿပီး ေသြးတိုးကိုက်ေစႏိုင္တဲ့ အာနိသင္႐ွိပါတယ္.. ဒါ့အျပင္ LDL-cholesterol မ်ားကိုပါ က်ေစႏိုင္တာေၾကာင့္ ပံုမွန္စားသံုးပါက ေသြးတိုးေရာဂါသည္ေတြအတြက္လည္း အေထာက္အကူျပဳပါတယ္..
(၄) ေရာင္ရမ္းျခင္းကိုသက္သာေစျခင္း (Anti-inflammatory effect) စေတာ္ဘယ္ရီသီးမွာပါဝင္တဲ့ ဖေလဗိုႏြိဳက္လို႔ေခၚတဲ့ အနီေရာင္အင္သိုဆိုင္ရာနင္ေတြဟာ ေရာင္ရမ္းျခင္းကို ေလ်ာ့နည္းေအာင္ ျပဳလုပ္ႏိုင္စြမ္း (Anti-inflammatory action) ႐ွိၾကပါတယ္.. အနီေရာင္႐ွိေသာ သစ္သီးတိုင္းက ေရာင္ရမ္းျခင္းကို သက္သာေစတယ္ဆိုတာကို သိပၸံနည္းက်ေတြ႕႐ွိခဲ့တာဟာ ၾကာလွၿပီျဖစ္တယ္..
(၅) ကင္ဆာေရာဂါမွကာကြယ္ေပးျခင္း (Preventing cancer) ကင္ဆာေရာဂါကို ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ ကင္ဆာေရာဂါကို ကာကြယ္ႏိုင္စြမ္း႐ွိတဲ့ သဘာဝသစ္သီးသစ္႐ြက္၊ သစ္ဥသစ္ဖုေတြ မၾကာခဏစားေပးဖို႔ လိုပါတယ္.. အပင္ေတြမွာ ပါဝင္တဲ့ ဖေလဗိုႏြိဳက္ေတြဟာ အင္တီေအာက္ဆီးဒင့္ အာနိသင္႐ွိၿပီး ကင္ဆာေရာဂါကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္စြမ္း႐ွိပါတယ္.. စေတာ္ဘယ္ရီသီး အပါအဝင္ ဘယ္ရီသီးအားလံုးနီးပါးမွာ ကင္ဆာေရာဂါကို ကာကြယ္ႏိုင္စြမ္း႐ွိတဲ့ ဖေလဗိုႏြိဳက္ေတြ ၾကြယ္ဝစြာပါဝင္ေနပါတယ္..
?MWD: စေတာ္ဘယ္ရီသီးကေရာ တခ်ိဳ႕သစ္သီးေတြလို မတည့္တာမ်ိဳးေရာ ႐ွိတတ္ပါသလားဆရာ..
Dr. KML: ႐ွိတတ္တာေပါ့..မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ ႏႈတ္ခမ္းေတြထူလာတာ၊ အေရျပားအဖုအပိန္႔ေတြ ထြက္တာေလာက္ပဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္.. တခ်ိဳ႕သိပ္ဆိုးရင္ေတာ့ အသက္႐ွဴၾကပ္တာေလာက္အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္.. လံုးဝဓာတ္မတည့္တဲ့သူေတြက်ရင္ေတာ့ သတိေမ့တဲ့အထိ ျဖစ္တတ္ပါတယ္ (Anaphylactoid reaction) ..ဒါေပမယ့္ အဲ့ဒီလိုလူမ်ိဳးကေတာ့႐ွားပါတယ္.. အဓိကဓာတ္မတည့္မႈ ျဖစ္တာကေတာ့ အနီေရာင္ အင္သိုဆိုင္ရာနင္ (Red anthocyanin) နဲ႔ ဓာတ္မတည့္လို႔ျဖစ္ရတာပါ..ဒါေၾကာင့္ အဲ့ဒီလို လူမ်ိဳးေတြစားဖို႔အတြက္ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ အျဖဴေရာင္စေတာ္ဘယ္ရီေတြ (White fruit strawberry) ကို စိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်လာတာ ေတြ႕ရပါတယ္..
?MWD: ဒါဆိုရင္ မ်ိဳးဗီဇျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႔ လိုမွာေပါ့ေနာ္..
Dr. KML: လုပ္တဲ့နည္းကေတာ့ ႏွစ္မ်ိဳး႐ွိပါတယ္.. မ်ိဳးဗီဇေျပာင္းၿပီးလုပ္တဲ့နည္းနဲ႔ မေျပာင္းပဲလုပ္တဲ့နည္းစဥ္တို႔ျဖစ္ပါတယ္.. စေတာ္ဘယ္ရီရဲ႕ မ်ိဳးဗီဇကို ေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါမွာ သူ႔မွာ ခ႐ိုမိုဇုန္း ၈ စံု ႐ွိပါတယ္ (8 sets of chromosomes) Octoploid genome လို႔ ေခၚပါတယ္..ဂ်င္းအေရအတြက္ ၇၀၉၆ ခု ပါဝင္ပါတယ္ (Genetic sequence).. မ်ိဳးဗီဇျပဳျပင္ခ်င္ရင္ ငါးကရတဲ့ဗီဇ (Fish gene) ကို ထိုးထည့္ေပးၿပီး ျပဳျပင္ရပါတယ္..အဲ့ဒီလိုျပဳျပင္ရာမွာ အသီးကိုေရာဂါပိုးမႊားေတြရဲ႕ ဖ်က္ဆီးမႈဒဏ္ကိုခံႏိုင္ေအာင္၊ မိႈမတက္ေအာင္၊ တာ႐ွည္ခံေအာင္၊ အေရာင္ေျပာင္းေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္ပါတယ္..အ႐ြယ္အစားႀကီးေအာင္၊ အထြက္ႏႈန္းတိုးေအာင္လည္း ျပဳလုပ္ၾကပါေသးတယ္..
?MWD: စေတာ္ဘယ္ရီသီးဟာ ေဂါက္ေရာဂါ႐ွိသူေတြမစားရဘူးလို႔ သိရပါတယ္ဆရာ..အဲ့ဒါ ဆရာ့အျမင္ေလးလည္း သိပါရေစ..
Dr. KML: ေဂါက္ေရာဂါဆိုတာ ေသြးထဲမွာ ယူရစ္အက္ဆစ္ (Uric acid) ေတြ မ်ားေနတဲ့အတြက္ အဆစ္အမ်က္ေတြ ေရာင္တဲ့ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္.. ဒီေရာဂါကိုကုသတဲ့အခါမွာ အစားအေသာက္မွန္ကန္ေအာင္ ေ႐ြးခ်ယ္စားေသာက္ျခင္းဟာ အေရးပါလွပါတယ္..ယူရစ္အက္ဆစ္ေတြ ဘယ္ကေနရသလဲဆိုရင္ အစားအစာမွာပါတဲ့ ျပဴရင္း (Purine) ဓာတ္ပစၥည္းကေန ရပါတယ္..အစားအစာတိုင္းနီးပါးမွာ ျပဴရင္းဓာတ္ေတြပါဝင္ေနတာမို႔ ျပဴရင္းဓာတ္မပါဝင္ေအာင္စားဖို႔ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး.. ဒါေၾကာင့္ အစားအစာေတြကို ျပဴရင္းဓာတ္ပါဝင္မႈေပၚမူတည္ၿပီး အုပ္စု (၃) ခု ခြဲထားပါတယ္..
(က) ပထမအုပ္စုကေတာ့ ျပဴရင္းပါဝင္မႈမ်ားတဲ့အစားအစာမ်ားအုပ္စု (High purine foods) မွာ ပါဝင္တဲ့အစားအစာေတြကိုေတာ့ လံုးဝေ႐ွာင္ၾကဥ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္..အဲ့ဒါေတြကေတာ့ • အရက္၊ ဘီယာ၊ ဝိုင္အမ်ိဳးမ်ိဳး • ပင္လယ္စာမ်ား- ဂဏန္း၊ ပုစြန္၊ ငါးမ်ိဳးစံု • အခ်ိဳ႕ေသာအသားမ်ား- ၾကက္ဆင္၊ ဝက္ေပါင္ေျခာက္ • ဝမ္းတြင္းကလီစာမ်ား- အသည္း၊ အူမ်ိဳးစံု၊ ေက်ာက္ကပ္၊ ႏွလံုး
(ခ) ဒုတိယအုပ္စုကေတာ့ ျပဴရင္းပါဝင္မႈ အေတာ္အသင့္မ်ားတဲ့ အစားအစာအုပ္စု (High purine foods) မွာ ပါတဲ့ အစားအစာေတြကိုေတာ့ ေလွ်ာ့စားဖို႔လိုပါတယ္.. အဲ့ဒါေတြကေတာ့ • အခ်ိဳ႕ေသာအသားမ်ား- အမဲသား၊ ဝက္သား၊ ဘဲသား၊ ၾကက္သား • ပဲမ်ိဳးစံု • မိႈမ်ိဳးစံု • အခ်ိဳ႕ေသာဟင္းသီးဟင္း႐ြက္မ်ား- ကၫြတ္၊ ေဂၚဖီပန္းပြင့္၊ ဟင္းႏုနယ္
(ဂ) တတိယအုပ္စုကေတာ့ ျပဴရင္းဓာတ္ပါဝင္မႈ အနည္းငယ္သာပါဝင္တဲ့အစားအစာအုပ္စု (Low purine foods) ျဖစ္ၿပီး ဒါေတြကိုေတာ့ စားလို႔ရပါတယ္..အဲ့ဒါေတြကေတာ့ • သစ္သီးမ်ိဳးစံု • က်န္ေသာဟင္းသီးဟင္း႐ြက္မ်ား • ၾကက္ဥ၊ ဘဲဥ၊ ဥမ်ိဳးစံု • ႏြားႏို႔ႏွင့္ ႏို႔ထြက္ပစၥည္း • ဆန္၊ ဂ်ံဳႏွင့္ျပဳလုပ္ထားေသာ အစားအစာမ်ား စေတာ္ဘယ္ရီသီးဟာ တတိယအုပ္စုမွာပါဝင္တဲ့အတြက္ ေဂါက္ေရာဂါ႐ွိသူေတြအေနနဲ႔ စားႏိုင္ပါတယ္..
?MWD: ဆရာ့အေနနဲ႔ ျမဝတီ႐ုပ္ျမင္သံၾကားပရိသတ္ႀကီးကို ဘာမ်ားေျပာခ်င္ပါေသးလဲဆရာ..
Dr. KML: စေတာ္ဘယ္ရီဟာ ေအးတဲ့ရာသီဥတုကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အတြက္ ဆရာတို႔ႏိုင္ငံမွာဆိုရင္ ျပင္ဦးလြင္ေဒသနဲ႔ ႐ွမ္းျပည္နယ္ဘက္မွာ အဓိကစိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္ပါတယ္..ျမန္မာႏိုင္ငံက စေတာ္ဘယ္ရီနဲ႔ ႏိုင္ငံျခားက စေတာ္ဘယ္ရီႏိႈင္းယွဥ္ရင္ ကြ်န္ေတာ္တို႔ဆီမွာက အနံ႔အရသာပိုေကာင္းတာ ေတြ႕ရပါတယ္..ဒါေၾကာင့္ က်န္းမာေရးကို အေထာက္အကူျပဳတဲ့ စေတာ္ဘယ္ရီသီးကို မၾကာခဏစားေပးၾကပါလို႔ တိုက္တြန္းေျပာၾကားလိုပါတယ္..
# MWD Health Talk Programme
