တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းလာရင္ အမ်ိဳးသားေတြမွာ ဘာေတြ ျဖစ္လာမလဲ
==================
==================
အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၊ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ Lenox Hill ေဆး႐ုံမွ Endocrinology ဆုိင္ရာ ပါရဂူဆရာဝန္တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ စိုင္ပ႐ို မဇ္တစ္ (Spyros Mezitis) အေနနဲ႔ လတ္တေလာမွာ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းပါးေနတဲ့ အမ်ိဳးသားလူနာ အမ်ားအျပားကို ကုသေပးခဲ့ရပါတယ္။ Endocrinology (ခႏၶာကိုယ္တြင္း ေဟာ္မုန္းမ်ား ထြက္ရွိျခင္းကို ေလ့လာေသာ ပညာရပ္) ဆိုတာ ပီနီရယ္ ဂလင္း (pineal) ၊ ပီက်ဴထရီ ဂလင္း (pituitary)၊ ပန္ကရိယ (pancreas)၊ မ်ိဳးဥအိမ္နဲ႔ ေဝွးေစ့တို႔ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ကို ေလ့လာတဲ့ ပညာရပ္ျဖစ္ပါတယ္။
သူရဲ႕ေျပာၾကားခ်က္အရကေတာ့ “ အမ်ိဳးသားအမ်ားစုဟာ အိုမင္းလာတဲ့အခါ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းလာၿပီး အမ်ိဳးသား လိင္အဂၤါက ပိုၿပီးေထာင္မတ္ဖို႔ ပိုခက္ခဲလာတယ္ ” လို႔ဆိုပါတယ္။
မဇ္တစ္ တစ္ေယာက္ အခုလို တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းနည္းပါးတဲ့ လူနာအမ်ားအျပားကို ကုသေပးခဲ့ရတယ္ဆိုတာ ႏိုင္ငံတစ္ဝွမ္း အသက္ႀကီးလာတဲ့ လူေတြ မ်ားလာတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ေပမဲ့ မဇ္တစ္ ထံကို လူနာ အမ်ိဳးသားေတြ အမ်ားအျပားလာေရာက္ ကုသၾကတဲ့ အေၾကာင္းရင္းတစ္ခုလည္း ရွိပါတယ္။
အဲ့ဒါကေတာ့ မီဒီယာေတြက တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းပါးျခင္း အေၾကာင္းကို အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ စတင္ေျပာဆိုလာခဲ့လို႔ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ လူအမ်ားအျပားဟာ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းပါးျခင္းနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး ဆရာဝန္ေတြထံ လာေရာက္စစ္ေဆးမႈ ခံယူၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာေတြ အမ်ားအျပားဟာ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းပါးလာတာနဲ႔ အမွ် အလြန္အမင္း ေမာပန္းတတ္လာျခင္း၊ အားနည္းလာျခင္း၊ စိတ္က်လာျခင္းနဲ႔ လိင္ဆက္ဆံခ်င္စိတ္ နည္းပါးလာျခင္းတို႔ ျဖစ္လာၾကပါတယ္။
စိုင္ပ႐ို မဇ္တစ္ ကေတာ့ “endocrinologist တစ္ေယာက္မို႔လို႔ ကြၽန္ေတာ္ ေဟာ္မုန္းေတြအေၾကာင္း ကြၽန္ေတာ္ ကြၽမ္းက်င္ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ထံ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းနည္းေနတယ္လို႔ ထင္ၿပီးလာျပတဲ့ အမ်ိဳးသား ၄ ပုံ ၃ ပုံေလာက္မွာ သာမန္ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ပမာဏထက္ အနည္းငယ္ေလာက္ပဲ နည္းေနၾကတာပါ။ လုံးဝႀကီး နည္းပါးေနတဲ့ အေျခအေနမဟုတ္ပါဘူး။ အဲ့လူနာေတြမွာ တစ္ခါတစ္ရံ တက္စတို စတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းနည္းေနသလို တစ္ခါတစ္ရံ ခႏၶာကိုယ္ႀကီးထြား ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈကိုထိန္းေပးတဲ့ ျဒပ္တစ္မ်ိဳး ကိုထုတ္ေပးတဲ့ သိုင္း႐ြိဳက္ ေဟာ္မုန္းနဲ႔ တစ္ျခား လိင္နဲ႔ မသက္ဆိုင္တဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြ နည္းပါးေနတာကို ေတြ႕ရွိခဲ့ရပါတယ္။ ”
တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းနဲ႔ သူ႔ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြ အေၾကာင္း
တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းဆိုတာ သေႏၶရျခင္း၊ ႂကြက္သားႀကီးထြားျခင္း၊ အေမႊးအမွ်င္ေပါက္ျခင္း၊ လိင္စိတ္ျပင္းျပျခင္းနဲ႔ ေသြးနီဆဲလ္မ်ားကို ထုတ္လုပ္ရာမွာ အေရးပါတဲ့ အမ်ိဳးသားလိင္ေဟာ္မုန္းတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ လူပ်ိဳေဖာ္စဝင္စမွာ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းဟာ ေယာက္်ားေလးေတြရဲ႕ ႂကြက္သားမ်ားကို ႀကီးထြားေစျခင္း၊ အသံဩလာျခင္း၊ လိင္တံနဲ႔ ေဝွးေစ့မ်ား ႀကီးထြားျခင္း ျဖစ္ေစပါတယ္။ လူလားေျမာက္တဲ့ အခ်ိန္မွာ တက္စတိုစတီ႐ုန္းေဟာ္မုန္းဟာ အမ်ိဳးသားႂကြက္သားနဲ႔ အ႐ိုးမ်ားကို ႀကီးထြားေစၿပီး လိင္စိတ္ျပင္းျပျခင္းကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ အတိုခ်ဳံးေျပာရမယ္ဆိုရင္ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းဟာ ေယာက္်ားတစ္ေယာက္ဆိုတဲ့ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အရ ျဖစ္တည္မႈကို လုပ္ေဆာင္ေပးတဲ့ ေဟာ္မုန္းျဖစ္ပါတယ္။ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းပါးလာတဲ့အခါ သေႏၶမေအာင္ျခင္းနဲ႔ ေဝွးေစ့တို႔ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္နည္းပါးလာျခင္းတုိ႕ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သို႔ေပမဲ့ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းပါးလာျခင္းကို ကုသေပးႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းပါးျခင္းကို ကုသေပးႏိုင္တဲ့ ေဆးဝါးေတြဟာ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္က စလို႔ ၅ ဆ အထိ မ်ားျပားလာခဲ့ပါတယ္။
အသက္ ၃၀ ေက်ာ္က စလို႔ အမ်ိဳးသားအမ်ားစုဟာ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း တစ္ျဖည္းျဖည္းနည္းပါးလာျခင္းကို စတင္ခံစားၾကရပါတယ္။ အေမရိကန္ အိုရီဂြန္ျပည္နယ္၊ ပို႔တ္လန္း ၿမိဳ႕ရွိ က်န္းမာေရး သိပၸံ တကၠသိုလ္မွ လိင္အဂၤါနဲ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ပါရဂူ ျဖစ္သူ ေဂ်ဆင္ ေဟဂ်္ (Jason Hedges) ကေတာ့ “ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက အသက္ႀကီးလာလို႔ လိင္စိတ္နည္းသြားၾကတယ္ လို႔ဆိုၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဒါ အယူအဆမွားတစ္ခုပါ။ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း တစ္ျဖည္းျဖည္း နည္းပါးလာတာနဲ႔ လိင္ဆက္ဆံခ်င္စိတ္ လုံးဝ မေပ်ာက္သြားပါဘူး။ ဥပမာ ကြၽန္ေတာ္ရဲ႕ လူနာေတြထဲက အသက္ ၂၀၊ ၃၀၊ ၄၀ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိၿပီး သူတို႔ေတြဟာ လိင္တံေထာင္မတ္ျခင္း ျပႆနာ၊ တစ္ျခား က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြေၾကာင့္ လိင္စိတ္နည္းပါးလာတာ ျဖစ္ၿပီး ဒီျပႆနာေတြဟာ အသက္ႀကီးလာလို႔ လိင္စိတ္နည္းပါးလာတယ္ဆိုတာ ထက္ပိုပါတယ္။ ” လို႔ဆိုပါတယ္။
“ လိင္ဆက္ဆံခ်င္စိတ္ နည္းပါးလာျခင္း ဟာ တစ္ျခားေသာ က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာပါ။ ဟိုးအရင္ကတည္းက ကြၽန္ေတာ္တို႔ေတြဟာ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းပါးလာတဲ့ အေၾကာင္းကို သိပ္မေျပာခဲ့ၾကပဲ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ အေၾကာင္း၊ စိတ္က်ျခင္း အေၾကာင္း၊ ေသြးဖိအားမ်ားလာျခင္းေတြနဲ႔ ႏွလုံးေသြးလႊတ္ေၾကာ ယိုယြင္းလုိ႕ျဖစ္တဲ့ေရာဂါ အေၾကာင္းေတြကိုပဲ ေျပာခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္ပိုင္း တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းပါးတဲ့ အေၾကာင္းဟာ လူသိမ်ားလာၾကပါတယ္။ အဲ့ေတာ့ လူေတြက တက္စတိုစတီ႐ုန္းနည္းပါးျခင္းဟာ လိင္စိတ္နည္းပါးလာျခင္းရဲ႕ အဓိက အေၾကာင္းရင္းလို႔ ထင္သြားၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တက္စတို စတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းနည္းလာတယ္ဆိုတာထက္ တစ္ျခား ေရာဂါအေၾကာင္းရင္းေတြ ကိုလည္း ေလ့လာၿပီး၊ အမ်ိဳးသားတစ္ေယာက္ရဲ႕ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ပမာဏကို တိုင္းတာဖို႔အတြက္ ေသြးစစ္ေဆးမႈေတြကို အရင္ဆုံး ျပဳလုပ္သင့္ပါတယ္။ ” လို႔ စိုင္ပ႐ို မဇ္တစ္ ဆိုပါတယ္။
ပမာဏ ဘယ္ေလာက္ဆိုရင္ တက္စတို စတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းနည္းေနတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရမလဲ။
အမ်ိဳးသား တစ္ေယာက္ရဲ႕ သာမန္ တက္စတိုစတီ႐ုန္းပမာဏာရဲ႕ ေအာက္ဆုံး ဟာ ၃၀၀ (နာႏိုဂရမ္ပါ ဒက္ဆီလီတာ ) nanograms per deciliter (ng/dL) ရွိပါတယ္။ သာမန္ တက္စတိုစတီ႐ုန္းပမာဏရဲ႕ အျမင့္ဆုံး ကေတာ့ 800ng/dL အထိရွိပါတယ္။ (300-800 ng/dL )
( ၁ ဂရမ္ရဲ႕ သန္းတစ္ ေထာင္ပုံတစ္ပုံကို nanogram လို႔ေခၚၿပီး ၁ လီတာရဲ႕ ဆယ္ပုံတစ္ပုံကို deciliter လို႔ေခၚပါတယ္။ )
တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း ပမာဏ တိုင္းတာျခင္းအေၾကာင္း မေျပာခင္ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ မတူတဲ့ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း အမ်ိဳးအစား ၃ ခု ရွိေနပါတယ္။ အဲ့ဒါေတြကေတာ့ free တက္စတိုစတီ႐ုန္း၊ SHBG-bound တက္စတိုစတီ႐ုန္း နဲ႔ albumin-bound တက္စတိုစတီ႐ုန္း
တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ပမာဏ တိုင္းတာမယ္ဆိုရင္ သင့္အေနနဲ႔ free တက္စတို စတီ႐ုန္း ကိုတိုင္းတာျခင္းနဲ႔ စုစုေပါင္း တက္စတိုစတီ႐ုန္း ပမာဏကို တိုင္းတာျခင္းဆိုၿပီး ၂ မ်ိဳးတိုင္းတာႏိုင္ပါတယ္။ သို႔ေပမဲ့ free တက္စတို စတီ႐ုန္း ပမာဏဟာ ေသြးထဲမွာ အရမ္း နည္းပါးတဲ့အတြက္ စုစုေပါင္း တက္စတိုစတီ႐ုန္း ပမာဏကိုသာ တိုင္းတာၾကပါတယ္။ ေသြးေၾကာထဲက တက္စတိုစတီ႐ုန္း ပမာဏကို တိုင္းတာတဲ့ အခါ ပုံမွန္ရွိသင့္တဲ့ ပမာဏထက္ ေလ်ာ့နည္းေနရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြ အမ်ားႀကီးရွိႏိုင္ပါတယ္။ အဲ့ဒါေတြကေတာ့-
ေဝွးေစ့မ်ား ဒဏ္ရာရေနျခင္း၊
ေဝွးေစ့ ကင္ဆာျဖစ္ေနျခင္း၊
ေဟာ္မုန္းမ်ား ခ်ိဳ႕ယြင္းေနျခင္း၊
ကူးစက္ေရာဂါ ခံစားေနရျခင္း၊
HIV/ AIDS ေရာဂါျဖစ္ေနျခင္း၊
ေက်ာက္ကပ္ (သို႔မဟုတ္) အသည္းေရာဂါျဖစ္ေနျခင္း၊
Type 2 ဆီးခ်ိဳေရာဂါျဖစ္ေနျခင္း၊
အဝလြန္ေနျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
တစ္ခါတစ္ရံ ေဆးဝါးတစ္ခ်ိဳ႕နဲ႔ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇဆိုင္ရာ ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈတို႔ အျပင္ အသက္ႀကီးလာတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္လည္း တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းေတြ နည္းေနႏိုင္ပါတယ္။
တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းနည္းေနျခင္းဟာ ေရာဂါလကၡဏာတစ္ခုမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ အမ်ိဳးသားတစ္ေယာက္ရဲ႕ တက္စတိုစတီ႐ုန္းဟာ ရွိသင့္တဲ့ ပမာဏထက္ နည္းေနၿပီဆိုရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ သြားေရာက္ျပသသင့္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ပမာဏ နည္းေနျခင္းဟာ အ႐ိုးသိပ္သည္းဆ နည္းျခင္းကို ျဖစ္ေစႏိုင္ၿပီး အ႐ိုးေတြ က်ိဳးလြယ္တတ္ေစႏိုင္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။
တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းနည္းျခင္းအတြက္ ကုသမႈမ်ား
အသက္ႀကီးလာတာနဲ႔ အမွ် တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းလာတယ္ဆိုတာ သဘာဝပါပဲ။ ဒါေပမဲ့ သင့္အေနနဲ႔ တက္စတိုစတီ႐ုန္း နည္းလို႔ ျဖစ္လာတဲ့ ေရာဂါေတြခံစားရေနၿပီဆိုရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ သြားေရာက္ျပသသင့္ပါတယ္။ အသက္အရမ္းႀကီးလို႔ တက္စတိုစတီ႐ုန္း နည္းလာတာက ျပႆနာမရွိေပမဲ့ လူငယ္ဘဝမွာကတည္းက တက္စတိုစတီ႐ုန္းေဟာ္မုန္း နည္းလာလို႔ ကိုယ္ဝန္မရႏိုင္တဲ့ လူငယ္ေတြအတြက္ကေတာ့ gonadotropin လို႔ေခၚတဲ့ ေဝွးေစ့ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို တိုးတက္ေစတဲ့ ေဆးထိုးသင့္ပါတယ္။ ဒီေဆးဟာ ခႏၶာကိုယ္ကို တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း ပိုမို ထုပ္လုပ္ဖို႔ အခ်က္ျပတဲ့ ေဟာ္မုန္းေဆးလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေဟာ္မုန္းေဆး သုံးလိုက္တဲ့အခါမွာ သုတ္ေကာင္ အရည္အတြက္ပိုမ်ားလာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း နည္းလာျခင္းကို ကုသေပးႏိုင္တဲ့ ေနာက္ထပ္တစ္နည္းကေတာ့ တင္ပါးထဲမွာ ထည့္သြင္းတပ္ဆင္ရတဲ့ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း အလုံးမ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေဟာ္မုန္း အလုံးေတြဟာ ၃ လကေန ၄ လအထိ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္းေတြ ထြက္ရွိပါတယ္။
တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း ျဖည့္တင္းမႈေတြ ခံယူရင္ ဘာအႏၲရာယ္ေတြရွိလဲ။
“တက္စတိုစတီ႐ုန္း နည္းပါးျခင္းေၾကာင့္ လိင္စိတ္နည္းေနတာ ဆိုရင္ေတာ့ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း ျဖည့္တင္းမႈ ျပဳလုပ္အၿပီး ရက္သတၱပတ္အတြင္းမွာ လူနာမ်ားဟာ လိင္ဆက္ဆံရတာ ပိုေကာင္းလာၿပီး စိတ္က်ျခင္းလည္း ေပ်ာက္ကင္းသြားတယ္လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ” လို႔ စိုင္ပ႐ို မဇ္တစ္ ဆိုပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ ဒီလို ေဟာ္မုန္းျဖည့္တင္းမႈေတြလုပ္တဲ့ အခါ အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ ေသြးနီဥဆဲလ္ ပမာဏကို မ်ားျပားလာေစၿပီး ရင္သားေတြကို ႀကီးလာေစပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ သုတ္လႊတ္ဂလင္း (prostate) လည္း ပိုမိုႀကီးထြားလာႏိုင္ပါတယ္။ ရင္သားကင္ဆာရွိေနတဲ့ အမ်ိဳးသားေတြ အေနနဲ႔ တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း ျဖည့္တင္းမႈကို မခံယူသင့္ပါဘူး။ ဒါ့အျပင္ ပေရာစတိတ္ သုတ္လႊတ္ဂလင္း (prostate) ကင္ဆာျဖစ္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသားေတြလည္း တက္စတိုစတီ႐ုန္း ေဟာ္မုန္း ျဖည့္တင္းမႈ မခံယူသင့္ပါဘူး။
===========
ေရးသားသူ Arkar Hein
ေဆးပညာပိုင္းဆုိင္ရာ တည္းျဖတ္သူ Dr. Thurein Hlaing Win.
