(Zawgyi)
ျမန္မာတို႔ရဲ႕ ၁၂ လ ရာသီျဖစ္ေပၚလာပုံ
ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕တန္ခူး၊ ကဆုန္၊ နယုန္ စသည့္ လအမည္မ်ား ဘယ္လို ျဖစ္ေပၚ၊ ဘာေၾကာင့္ေခၚဆိုလဲဆိုတာ သိထားသင့္လို႔ မွ်ေဝလိုက္ပါတယ္ေနာ္။
တန္ခူး
ဆရာႀကီး ဦးဖိုးလတ္က ထန္းသီးေတြ ခူးတဲ့လမို႔ ထန္းခူးလကေန တန္ခူး ျဖစ္လာတယ္လို႔ဆိုတယ္။ ပညာရွိတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ေလွသင္းအတြင္းဝန္မင္းကေတာ့ မိန္ရာသီကေန မိႆရာသီေျပာင္းတဲ့ အတာကူးတဲ့ လမို႔ တာကူးလ၊ ေနာက္တန္ခူးလ ျဖစ္သြားတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
ကဆုန္
ကုဆုန္ကေန ျဖစ္လာတာတဲ့။ ကုဆိုတာ ေရ၊ ဆုန္က စုဆင္းျခင္း။ အဓိပၸာယ္ကေတာ့ ေရသြန္းေလာင္းတဲ့ လေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ ကဆုန္လ ေညာင္ေရသြန္းပြဲလို႔ ဆိုခဲ့တာ မဟုတ္လား။
နယုန္
နံယုန္ကေန နယုန္ျဖစ္တာ။ နံက အခ်ိန္ကာလ၊ ယုန္က မိုးေရစီးဆင္းျခင္းတဲ့။ ေျပာရရင္ မိုး႐ြာတဲ့လေပါ့။
ဝါဆို
ပါဠိစာေပမွာ ဝါ က ေနျခင္းေလ၊ ဆို က ႐ြတ္ဆိုတာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ ရဟန္းေတာ္မ်ားဟာ သူတို႔ရဲ႕ ေက်ာင္းမွာပဲေနၿပီး တရားဓမၼမ်ားကို ႐ြတ္ဆိုေနၾကတဲ့လလို႔ ဆိုလာတာေပါ့။
ဝါေခါင္
ဝါတြင္း(၃)လရဲ႕ အလယ္လ။ ေက်ာက္စာေတြမွာေတာ့ နံကာတဲ့။ နံဆိုတာ အခ်ိန္ကာလ။ ကာက လယ္ယာလုပ္ငန္းဆိုေတာ့ လယ္ယာလုပ္ငန္းခြင္ ဝင္တဲ့လလို႔ ဆိုလိုတာပဲ။ မိုးေတြၿဖိဳင္ၿဖိဳင္႐ြာတဲ့ လမို႔ လယ္သမားႀကီးေတြ လယ္ယာလုပ္ငန္းခြင္ ဝင္ေနၾကပါတယ္။
ေတာ္သလင္း
ေတာ္ ဆိုတာက ျမင့္ျမတ္တာကို ေျပာတာ။ သလင္း က သာလင္း ကေန လာတာေလ။ သာယာထြန္းလင္းသည္လို႔အဓိပၸာယ္ေဖာ္ေဆာင္တာဆိုေတာ့ ရဟန္းသံဃာေတြ ဝါတြင္းကာလ တရားအားထုတ္၊ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြ ဥပုသ္သီလေဆာက္တည္မႈ အထြတ္အထိပ္ဆုံးေရာက္တဲ့ အခ်ိန္မို႔ ျမင့္ျမတ္တဲ့ သာသနာေရာင္ဝါထြန္းလင္းတဲ့ လ။
သီတင္းကြၽတ္
ဥပုသ္သီတင္း ေဆာက္တည္မႈ၊ ရဟန္းသံဃာေတြ ကိုယ့္ေက်ာင္းမွာတင္ တရားအားထုတ္မႈ စတဲ့ ဝါတြင္းကာလၿပီးေျမာက္တဲ့ သီတင္းသုံးေနထိုင္ျခင္း ကြၽတ္လြတ္တဲ့လမို႔ သီတင္းကြၽတ္လို႔ ေခၚတာေပါ့။
တန္ေဆာင္မုန္း
ေရွးတုန္းက တန္ေဆာင္မႈန္းလို႔ ေရးခဲ့တယ္တဲ့။ တန္ေဆာင္ဆိုတာ မီးရႈးမီးတိုင္ကေပးတဲ့ အလင္းေရာင္၊ မႈန္း က ခ်ယ္မႈန္းသည္ ဆိုေတာ့။ ေကာင္းကင္ႀကီးတစ္ခုလုံးဟာ မီးရႈးမီးပန္းေတြနဲ႔ ခ်ယ္မႈန္းထားေလာက္ေအာင္ လင္းလက္တဲ့လေပါ့။ မီးပုံးပ်ံေတြ ေစလႊတ္ၾက၊ မီးရႈးမီးပန္းေတြ ပစ္ေဖာက္ၾက တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္မွာ ျပည့္တဲ့လ က(၁၂)လရာသီမွာ အျပည့္ဆုံးလတဲ့ေလ။ ဒါေၾကာင့္ ေဆးဖက္ဝင္သစ္ပင္ေတြ ေဆးေပါင္းခတဲ့ ညလို႔ေတာင္ ဆိုၾကတယ္။
နတ္ေတာ္
နတ္ေတြကို ပူေဇာ္တဲ့လလို႔ ေျပာၾကတယ္။ ဆရာႀကီးဦးဖိုးလတ္က မင္းမဟာဂီရိ ေမာင္ႏွမ လူပူေဇာ္တယ္လို႔ဆိုတယ္။ ေလွသင္းအတြင္းဝန္မင္းက မဟာပိႏၷဲနတ္ကို ပူေဇာ္တာတဲ့။
ျပာသို
ပါႅသို ကလာတာတဲ့။ ပါႅကပ်ားဖေယာင္း ကိုေျပာတာ။ သို က သိုေလွာင္ျခင္းေပါ့။ ပ်ားဖေယာင္းေတြ အမ်ားဆုံး စုေဆာင္းလို႔ရတဲ့ လေပါ့။
တပို႔တြဲ
ထန္းဖူး ထန္းခိုင္ ထန္းပို တြဲက်တဲ့ လမို႔ ထန္းပို႔တြဲကေန တပို႔တြဲ ျဖစ္လာတာပဲ။
တေပါင္း
ထန္းရည္ေတြ လႈိင္လႈိင္ထြက္ၿပီး ထန္းရည္ေတြကို စုေပါင္းက်ိဳခ်က္တဲ့ လ မို႔ ထန္းေပါင္းကေန တေပါင္း ျဖစ္လာတာတဲ့။
Credit – Original Uploader
(Unicode)
မြန်မာတို့ရဲ့ ၁၂ လ ရာသီဖြစ်ပေါ် လာပုံ
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့တန်ခူး၊ ကဆုန်၊ နယုန် စသည့် လအမည်များ ဘယ်လို ဖြစ်ပေါ်၊ ဘာကြောင့်ခေါ်ဆိုလဲဆိုတာ သိထားသင့်လို့ မျှဝေလိုက်ပါတယ်နော်။
တန်ခူး
ဆရာကြီး ဦးဖိုးလတ်က ထန်းသီးတွေ ခူးတဲ့လမို့ ထန်းခူးလကနေ တန်ခူး ဖြစ်လာတယ်လို့ဆိုတယ်။ ပညာရှိတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ လှေသင်းအတွင်းဝန်မင်းကတော့ မိန်ရာသီကနေ မိဿရာသီပြောင်းတဲ့ အတာကူးတဲ့ လမို့ တာကူးလ၊ နောက်တန်ခူးလ ဖြစ်သွားတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
ကဆုန်
ကုဆုန်ကနေ ဖြစ်လာတာတဲ့။ ကုဆိုတာ ရေ၊ ဆုန်က စုဆင်းခြင်း။ အဓိပ္ပာယ်ကတော့ ရေသွန်းလောင်းတဲ့ လပေါ့။ ဒါကြောင့် ကဆုန်လ ညောင်ရေသွန်းပွဲလို့ ဆိုခဲ့တာ မဟုတ်လား။
နယုန်
နံယုန်ကနေ နယုန်ဖြစ်တာ။ နံက အချိန်ကာလ၊ ယုန်က မိုးရေစီးဆင်းခြင်းတဲ့။ ပြောရရင် မိုးရွာတဲ့လပေါ့။
ဝါဆို
ပါဠိစာပေမှာ ဝါ က နေခြင်းလေ၊ ဆို က ရွတ်ဆိုတာပေါ့။ ဒါကြောင့် ရဟန်းတော်များဟာ သူတို့ရဲ့ ကျောင်းမှာပဲနေပြီး တရားဓမ္မများကို ရွတ်ဆိုနေကြတဲ့လလို့ ဆိုလာတာပေါ့။
ဝါခေါင်
ဝါတွင်း(၃)လရဲ့ အလယ်လ။ ကျောက်စာတွေမှာတော့ နံကာတဲ့။ နံဆိုတာ အချိန်ကာလ။ ကာက လယ်ယာလုပ်ငန်းဆိုတော့ လယ်ယာလုပ်ငန်းခွင် ဝင်တဲ့လလို့ ဆိုလိုတာပဲ။ မိုးတွေဖြိုင်ဖြိုင်ရွာတဲ့ လမို့ လယ်သမားကြီးတွေ လယ်ယာလုပ်ငန်းခွင် ဝင်နေကြပါတယ်။
တော်သလင်း
တော် ဆိုတာက မြင့်မြတ်တာကို ပြောတာ။ သလင်း က သာလင်း ကနေ လာတာလေ။ သာယာထွန်းလင်းသည်လို့အဓိပ္ပာယ်ဖော်ဆောင်တာဆိုတော့ ရဟန်းသံဃာတွေ ဝါတွင်းကာလ တရားအားထုတ်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တွေ ဥပုသ်သီလဆောက်တည်မှု အထွတ်အထိပ်ဆုံးရောက်တဲ့ အချိန်မို့ မြင့်မြတ်တဲ့ သာသနာရောင်ဝါထွန်းလင်းတဲ့ လ။
သီတင်းကျွတ်
ဥပုသ်သီတင်း ဆောက်တည်မှု၊ ရဟန်းသံဃာတွေ ကိုယ့်ကျောင်းမှာတင် တရားအားထုတ်မှု စတဲ့ ဝါတွင်းကာလပြီးမြောက်တဲ့ သီတင်းသုံးနေထိုင်ခြင်း ကျွတ်လွတ်တဲ့လမို့ သီတင်းကျွတ်လို့ ခေါ်တာပေါ့။
တန်ဆောင်မုန်း
ရှေးတုန်းက တန်ဆောင်မှုန်းလို့ ရေးခဲ့တယ်တဲ့။ တန်ဆောင်ဆိုတာ မီးရှုးမီးတိုင်ကပေးတဲ့ အလင်းရောင်၊ မှုန်း က ချယ်မှုန်းသည် ဆိုတော့။ ကောင်းကင်ကြီးတစ်ခုလုံးဟာ မီးရှုးမီးပန်းတွေနဲ့ ချယ်မှုန်းထားလောက်အောင် လင်းလက်တဲ့လပေါ့။ မီးပုံးပျံတွေ စေလွှတ်ကြ၊ မီးရှုးမီးပန်းတွေ ပစ်ဖောက်ကြ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်မှာ ပြည့်တဲ့လ က(၁၂)လရာသီမှာ အပြည့်ဆုံးလတဲ့လေ။ ဒါကြောင့် ဆေးဖက်ဝင်သစ်ပင်တွေ ဆေးပေါင်းခတဲ့ ညလို့တောင် ဆိုကြတယ်။
နတ်တော်
နတ်တွေကို ပူဇော်တဲ့လလို့ ပြောကြတယ်။ ဆရာကြီးဦးဖိုးလတ်က မင်းမဟာဂီရိ မောင်နှမ လူပူဇော်တယ်လို့ဆိုတယ်။ လှေသင်းအတွင်းဝန်မင်းက မဟာပိန္နဲနတ်ကို ပူဇော်တာတဲ့။
ပြာသို
ပါ္လသို ကလာတာတဲ့။ ပါ္လကပျားဖယောင်း ကိုပြောတာ။ သို က သိုလှောင်ခြင်းပေါ့။ ပျားဖယောင်းတွေ အများဆုံး စုဆောင်းလို့ရတဲ့ လပေါ့။
တပို့တွဲ
ထန်းဖူး ထန်းခိုင် ထန်းပို တွဲကျတဲ့ လမို့ ထန်းပို့တွဲကနေ တပို့တွဲ ဖြစ်လာတာပဲ။
တပေါင်း
ထန်းရည်တွေ လှိုင်လှိုင်ထွက်ပြီး ထန်းရည်တွေကို စုပေါင်းကျိုချက်တဲ့ လ မို့ ထန်းပေါင်းကနေ တပေါင်း ဖြစ်လာတာတဲ့။
Credit – Original Uploader
